اپیدرم

اپیدرم لایه بیرونی در همه اندامها از ریشه تا دانه می‌باشد. از لحاظ عملکررد و مورفولوژی بافت متنوعی است به عبارت دیگر بافت مرکب است. که سلولهای آن وظایف متعددی دارند. سلولهای اپیدرمی سلولهای پارانشیمی تخصص یافته هستند که زنده‌اند ولی دارای واکوئل و فاقد کلروپلاست

و دارای لوکوپلاست. واکوئل ممکن است رنگدانه آنتوسیانین داشته باشد مثلا در فلس پیاز اپیدرم گیاهان آبزی و سایه دوست کلروپلاست دارند و فتوسنتز انجام می‌دهند.

سلولهای اپیدرم در برش عرضی مسطح و مستطیلی شکل‌اند. ولی اپیدر دمبرگ و برخی دیگر از اندامها ممکن است کشیده و طویل با‌شد. اپیدرم مکن است در سراسر زندگی گیاه باقی بماند حتی در گیاهانی که رشد ثانویه دارند ولی در بیشتر گیاهان اپیدرم با پریدرم جایگزین می‌شود. اپیدرم معمولا از یک لایه سلول تشکیل یافته ولی گاها دیده می‌شود که چند لایه می‌شود. این اپیدرم چند لایه بر اثر تقسیمات پری‌کلینال (تقسیمات موازی با سطح) بوجود می‌آید که در این صورت لایه بیرونی ماند اپیدرم یک لایه عمل کرده و لایه‌های درونی وظیفه ذخیره بر عهده داشت.

مشخصات دیواره سلولهای اپیدرمی

ضخامت دیواره سلولهای اپیدرمی متغیر است ولی در همه سلولهای اپیدرمی دیواره بیرونی ضخیم‌تر است و این ضخامت به علت رسوب مشتقات لیپیدی کوتین و موم در دیواره‌‌‌‌‌ها است. سلولهای اپیدرمی دیواره اولیه دارند ولی اپیدرم با دیواره ثانویه در پوسته دانه‌ها ، فلس‌ها و برخی برگها مثل برگ کاج مشاهده می‌شود. بیرون دیواره اولیه لایه‌ای از پکتین است که با حل شدن این لایه با آنزیم پکتیناز ، کوتیکول از دیواره جدا می‌شود. وظیفه عمده سیستم هوایی گیاه ، نگهداری آب است.

بنابراین سلولهای اپیدرمی باید دیواره ضد آب داشته باشند. که نفوذپذیری دیواره با رسوب مواد لیپیدی مانند کوتین در درون دیواره و روی دیواره صورت می‌گیرد. پیش ماده کوتین توسط پروتوپلاست سلول ساخته می‌شود و به دیواره نفوذ می‌کند و تحت تاثیر اکسیژن هوا پلیمریزه شده و کوتین را بوجود می‌آورد. کوتیکول خواص زیادی به اپیدرم می‌دهد. و علاوه‌بر آنکه از اتلاف آب جلوگیری می‌کند به علت اینکه شفاف است تابش خورشید را منعکس می‌کند و گیاه را از اثرات ماورا ‌بنفش نور خورشید حفظ می‌کند. ازجمله تغییراتی که سلولهای اپیدرمی پیدا می‌کنند عبارتند از:

1.      تشکیل روزنه در اندامهای هوایی

2.      ‌تشکیل تار کشنده در ریشه

پریدرم

پریدرم بافت محافظ پیکر ثانویه گیاه است ‌که جایگزین اپیدرم می‌شود و در اندامهاییکه رشد ثانویه دارند دیده می‌شود. تشکیل پریدرم در ریشه‌ها و ساقه‌های بازداندگان و دو لپه‌ایها یک پدیده عادی است. پریدرم پس از فعالیت کامبیوم آوندی و تولید مقداری بافت آوندی ثانویه تشکیل می‌شود. برگها معمولا این بافت را ندارند. در قطعات گاها و میوه‌ها گاهیپریدرم تشکیل می‌شود ولی متفاوت از پریدرم ریشه و ساقه . پریدرم در محل ضخم همه اندامها تشکیل می‌شود. پریدرم بافت مرکب است و شامل سه بخش فلم چوب پنبه فلوژن  ( کامبیوم چوب پنبه) و فلودرم.

فلوژن

فلوژن یا کامبیوم آوندی مریستم جانبی است. قطر اندام را افزایش می‌دهد. و کلا از تمایززدایی ر بافتهای بالغ حاصل می‌شود. فلوژن به درون فلودرم تولید می‌کند و به طرف بیرون فلم تولید می‌کند. فلوژن فلم را بیشتر از فلم تولید می‌کند. فلوژن برخلاف کامبیوم آوندی یک بار فعالیت می‌کندبه مدت چند هفته سپس غیر فعال می‌شود.

فلم

فلم یا چوب پنبه مانند فلوژن در برش عرضی مستطیلی‌اند و فشرده قرار گرفته‌اند. سلولها دیواره ثانویه دارند و پس از تشکیل دیواره ثانویه سلول می‌میرد و پر از هواست. دیواره ثانویه روی دیواره اولیه تشکیل می‌شود. دیواره اولیه پکتو سلولوزی است. روی دیواره لایه‌های متناوبی از سوبرین یا چوب پنبه و موم رسوب میی‌کند و دیواره ثانویه را تشکیل می‌دهد. سلولهای چوب پنبه کاملا نفوذ‌ ناپذیرند (به آب و گاز‌ها) علاوه بر کاهش تبخیر این سلولها گیاه را در برابر عوامل بیماری‌زا حفظ می‌کند.

فلودرم

فلوژن با تقسیمات پری کلینال (موازی سطح) به طرف درون اندام تولید فلودرم می‌کند. فلودرم از سلولهای پارانشیمی تشکیل یافته و ممکن است کلروپلاست نیز داشته باشد ولی حاوی مواد ذخیره‌ای است. فلودرم معمولا در یک یا دو لایه تولید می‌شود. و فلودرم در همه گیاهان تولید نمی‌شود.

بافت پوششي گياه است كه معمولاً يك لايه بوده و فاقد مئا ، حفره و كلروفيل ميباشد . پروتوپلاست سلولهاي اپيدرمي ، ماده چربي ( كوتين ) توليد ميكند . كوتين مشابه با سوبرين بوده و فرمول شيميايي آن اسيدهاي هيدرواكسي‌دوكوزانوئيك مي‌باشد . ديواره بيروني ضخيم‌تر از ديواره هاي جانبي است كه كوتيكول را بوجود مي آورد . كوتيكول نقش محافظ فيزيكي را در برابر صدمات مكانيكي و نيز حملات قارچها و باكتريهاي بيماريزا بازي ميكند . بافت اپيدرم جلوي از دست رفتن بيش از اندازه آب را در اثر گرما مي‌گيرد . سلولهاي اپيدرمي منشاء روزنـــه‌ها ، انواع كركهاي پوششي و ترشحي ميباشند . عموماً سلولهاي اپيدرمي در تك لپه‌ايها به موازات اندام گياه قرار گرفته و در بازدانگان و دولپــه‌ايها ديواره آن پيچ و خم دار و يا چندضلعي است . گاهي غشاي بيروني زائده‌اي را به درون ياخته نفوذ ميدهد كه روي آن كربنات كلسيم رسوب مي‌كند به اين تشكيلات بوجود آمده سيستوليت و به آن سلول ليتوسيس مي‌گويند .

ديواره بيروني مي‌تواند از يك لايه موم تشكيل شده باشد ( مثل كلم و انواع نخلها ) و يا مثل دم اسب سيليسي باشد و در برخي ديگر از يك لايه كربنات كلسيم پوشيده باشد . اپيدرم مي‌تواند يك لايه و يا چند لايه باشد. كه در ريشه‌ها به آن ولامن و در ساقه هيپودرم ناميده ميشود . به اپيدرم ريشه رزودرم گويند و اگر چوب پنبه‌اي شود بافت پريدرم را كه يكي از ساختارهاي ثانويه گياه است بوجود مي‌آيد ( دو لپه‌ايها و بازدانگان ).

وسايل لازم  :

برگ گياه فيكوس ، برگ گياه سورگوم، برگ گياه خرزهره ، پوست گوجه فرنگي ، پوست سيب زميني ، رنگ كارمن زاجي ، آب ژاول ، اسيد استيك ، متيلن بلو ، لام ولامل ، شيشه ساعتي ، تيغ جهت برش دادن ، آب مقطر

گزارش كار :

در اين مشا هدات براي بهتر مشاهده كردن بافت اپيدرمي وپريدرمي نيز بايد از رنگ آميزي مخصوص به خود استفاده كرد كه براي برگ فيكوس ، برگ خرزهره و برگ سورگوم از كارمن زاجي استفاده كرده وبراي مشاهده بهتر بافت پريدرمي پوست سيب زميني از آبي متيلن استفاده مي كنيم.

براي مشاهده بافت برگ فيكوس يك برش عرضي توسط تيغ از آن مي گيريم توسط كارمن زاجي آن برش را رنگ آميزي كرده و بر روي لام قرار مي دهيم لامل را بر روي مي گذاريم و نمونه را زير ميكروسكوپ ميگذاريم توسط بزرگنمايي هاي 32 * و 100* مي توانيم بافت هاي اپيدرمي چند رديفه آن را مشاهده كنيم كه داراي سلول هاي حاوي بلور( سيستوليت )  به نام ليتوسيت مي باشد برگ سورگوم : برگ گياه سورگوم داراي اپيدرم هاي يك رديفه مي باشد كه براي مشاهده اين بافت به اين شكل عمل مي كنيمابتدا توسط تسغ يك برش عرضي از برگ مي گيريم و آن برش را طبق مراحل مخصوص به خود رنگ آميزي مي كنيم ( توسط رنگ كارمن زاجي) و برش آماده شده را بر روي لام مي گذاريم سپس لامل را نيز بر روي آن قرار مي دهيم و  سپس توسط ميكروسكوپ مراحل مشاهده و طرح وبرداري را انجام مي دهيم .

برگ گياه خرزهره : براي مشاهده بافت اپيدرمي در برگ گياه خرزهره ابتدا از آن يك برش به صورت عرضي از پهلوي برگ تهيه مي كنيم و برش مورد نظر را طبق مراحلش رنگ آميزي مي كنيم ( توسط كارمن زاجي ) برش رنگ زده شده را بر روي لام قرار داده و لامل را بر روي آن مي گذاريم و آن را زير ميكروسكوپ مشاهده مي كنيم مي بينيم .

پوست گوجه فرنگي : در پوست گوجه فرنگي بافت اپيدرمي ساده اي وجود دارد كه براي مشاهده آن يك تكه كوچك از پوست گوجه فرنگي را برش داده بدون اينكه رنگ آميزي كنيم بر روي لام قرار  مي دهيم  و يك قطره آب توسط قطره چكان بر روي آن مي چكانيم و سپس لامل را گذاشته و توسط ميكروسكوپ آن را مشاهده ميكنيم .

سيب زميني : در مورد سيب زميني نيز يك برش به صورتي ايجاد مي كنيم كه هم پوست و هم گوشته آن به صورت عرضي در برش وجود داشته باشد و سپس آن را طبق مراحل خاص خود رنگ آميزي مي كنيم ( توسط متيلن بلو ) و برش رنگ آميزي شده را بر روي لام قرار داده و سپس لاملذ را نيز بر روي آن نهاده و در زير ميكروسكوپ بافت اپيدرمي آن را مشاهده مي كنيم .

بحث و نتيجه گيري :

در برگ فيكوس اپيدرم چند لايه اي وجود دارد كه داراي سلول هاي حاوي بلور يا ليتوسيت مي باشد.

برگ سورگوم داراي اپيدرم يك رديفه است كه درون اين اپيدرم سلول هاي بادكنكي وجود درد كه  آن ها را مي توان توسط ميكروسكوپ مشاهده كرد .

بافت اپيدرمي در برگ خرزهره تك لايه بوده و داري غار (يا (clypte  مي باشد كه بيرون از اين غارها كرك هايي هم قابل مشاهده است .

بافت اپيدرمي در پوست گوجه فرنگي داراي لان هاي بسيار ساده است .

پوست سيب زميني داراي يك نوع بافت پريدرمي است كه چند لايه بوده كه در اصطلاح به آن چوب پنبه مي گويند.